آیه 27 سوره غافر

وَ قالَ مُوسى‌ إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ «27»

وَ قالَ مُوسى‌: و گفت موسى مرقوم خود را، إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ‌:

بدرستى كه من پناه مى‌برم به پروردگار خود و پروردگار شما، مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ:

از هر گردنكشى كه به جهت تجبر و تكبر، لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ‌: ايمان نمى‌آورد به روز حساب تا شر او را از من دفع كند. اين اشعار است بر آنكه اجتماع تكبر و تكذيب روز حساب و عدم مبالات به عاقبت آن، اسباب قساوت او و جرئت بر حضرت عزت و بندگان او بود، و البته سر انجام آن بد خواهد بود.

چون مبالغه فرعون در اين باب بسرحد اطناب رسيد، اهل ايمان بيتاب شدند و مضطرب گرديدند.

وَ قالَ فِرْعَوْنُ ذَرُونِي أَقْتُلْ مُوسى‌ وَ لْيَدْعُ رَبَّهُ إِنِّي أَخافُ أَنْ يُبَدِّلَ دِينَكُمْ أَوْ أَنْ يُظْهِرَ فِي الْأَرْضِ الْفَسادَ «26» وَ قالَ مُوسى‌ إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ «27» وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَكْتُمُ إِيمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلاً أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ اللَّهُ وَ قَدْ جاءَكُمْ بِالْبَيِّناتِ مِنْ رَبِّكُمْ وَ إِنْ يَكُ كاذِباً فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ وَ إِنْ يَكُ صادِقاً يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذِي يَعِدُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ «28» يا قَوْمِ لَكُمُ الْمُلْكُ الْيَوْمَ ظاهِرِينَ فِي الْأَرْضِ فَمَنْ يَنْصُرُنا مِنْ بَأْسِ اللَّهِ إِنْ جاءَنا قالَ فِرْعَوْنُ ما أُرِيكُمْ إِلاَّ ما أَرى‌ وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلاَّ سَبِيلَ الرَّشادِ «29» وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ مِثْلَ يَوْمِ الْأَحْزابِ (30)

ترجمه‌

و گفت فرعون واگذاريد مرا كه بكشم موسى را و بايد بخواند پروردگار خود را همانا من ميترسم كه تغيير دهد دين شما را يا آنكه پديد آورد در زمين تباهى را

و گفت موسى همانا من پناه ميبرم به پروردگارم و پروردگار شما از هر تكبّر كننده كه نميگرود بروز شمار

و گفت مرد گرونده‌اى از كسان فرعون كه پنهان ميداشت گرويدن خود را آيا ميكشيد مردى را براى آنكه ميگويد پروردگار من خدا است با آنكه بتحقيق آورد براى شما معجزات را از پروردگار شما و اگر باشد دروغگو پس بر ضرر او است دروغش و اگر باشد راست‌گو ميرسد شما را برخى از آنچه وعده ميدهد شما را همانا خدا هدايت نميكند كسيرا كه او است تجاوز

جلد 4 صفحه 524

كننده بسيار دروغگوى‌

اى قوم من مر شما را است پادشاهى امروز غلبه دارانيد در زمين پس كيست كه يارى كند ما را از عذاب خدا اگر بيايد ما را گفت فرعون نمى‌نمايانم بشما جز آنچه را ميبينم و هدايت نميكنم شما را جز براه رشد و صواب‌

و گفت آنكس كه گرويد اى قوم من همانا من ميترسم بر شما از مانند روز دستجات‌

تفسير

گفته‌اند جمعى از اطرافيان فرعون مخالف با قتل حضرت موسى بودند بگمان آنكه اگر او پيش از ظهور بطلان ادّعايش كشته شود مردم باو ميگروند و موحّد ميشوند و از عبادت فرعون دست ميكشند يا اگر نفرين كند آنها هلاك ميشوند و ميگفتند بايد با او و سحرش مبارزه بمثل نمود تا بطلان ادّعايش ظاهر گردد و لذا فرعون بآنها ميگفت بگذاريد بكشم موسى را و بگذاريد دعا كند كه خواهيد ديد اثرى از آن ظاهر نميشود من ميترسم بالاخره اينمرد دين شما را كه پرستش من است تغيير دهد و بدل بعبادت خداى ناديده نمايد يا اقلا دسته مهمّى باو بگروند و كار بجنگ و جدال و اختلال امور مملكت منتهى گردد ولى بعضى گفته‌اند خودش باطنا معتقد به نبوت حضرت بود ولى حبّ جاه و سلطنت و تكبّر و نخوت مانع از اقرارش ميشد و براى آنكه امر را بر مردم مشتبه نمايد اين اظهارات را مينمود كه بگويد اطرافيان من مانع از كشتن او هستند و مى‌ترسيد كه اقدام بقتل آنحضرت نمايد و از روايتى كه در علل از امام صادق عليه السّلام نقل نموده استفاده ميشود كه حلال‌زاده بودنش مانع از قتل آنحضرت شد چون پيغمبران و پيغمبرزادگان را جز حرامزاده نميكشد در هر حال چون اين گفتگو بسمع مبارك حضرت موسى رسيد بكسانيكه ايمان آورده بودند باو فرمود من پناه ميبرم بپروردگار خود و شما از شرّ هر متكبّرى كه ايمان بروز قيامت ندارد و اسم فرعون را نبرد براى رعايت حق نعمتى كه در زمان صباوت بر او داشت و چون اين خبر بگوش حزقيل كه پسر خاله يا پسر عموى فرعون و وصى او بود و باطنا بحضرت موسى ايمان آورده بود ولى تقيّه ميكرد و اظهار نمينمود رسيد بفرعون و درباريان و ساير مردم كه براى اخذ اين تصميم حاضر شده بودند گفت آيا سزاوار است شما مردى را بكشيد براى آنكه گفته پروردگار من خداى يگانه است و براى اثبات ادّعاء خود معجزاتى هم‌

جلد 4 صفحه 525

براى شما آورده از جانب آن خدائى كه ادّعا ميكند پروردگار شما هم هست چون خارج از اين دو احتمال نيست يا دروغ ميگويد چنين خدائى نيست ضرر دروغش بخودش ميرسد گناه دروغ او بگردن شما تعلّق نميگيرد يا راست ميگويد كه چنين خدائى هست و اگر شما پرستش نكنيد او را در دنيا و آخرت بعذاب او گرفتار ميشويد و اگر هر دو نباشد يكى از آن دو عذاب هم كافى است براى آنكه مانع شما از قتل او شود پس در هر حال صلاح در قتل او نيست علاوه بر آنكه خداوند يگانه هدايت نميكند كسيرا كه متجاوز از حدّ خود و دروغگو باشد اگر اين شخص از مردم عادى باشد و براى رياست چنين ادّعائى را نموده چگونه او را قادر بر چنين معجزاتى مينمايد اى قوم من امروز سلطنت و غلبه در مملكت مصر با شما است اگر خدا نكرده عذابى از جانب خدا بر ما نازل شود كيست كه بتواند در مقابل اراده او قيام نمايد و ما را يارى كند در دفع عذاب از خودمان بيجهت ما عزّت و نعمت خود را متزلزل نبايد بنمائيم و فرعون در جواب گفت من بشما اظهار نمى‌نمايم مگر آنچه را مى‌بينم و ميدانم راه صواب و صلاح همين است و بس و حزقيل آنها را از عذابهاى گوناگونيكه در ايّام سابقه بر اقواميكه با پيغمبرانشان مخالفت نموده بودند نازل شده بود ترساند بشرحى كه در آيات بعد بيايد انشاء اللّه تعالى و بجمع احزاب از جمع يوم اكتفا شده است.

وَ قال‌َ مُوسي‌ إِنِّي‌ عُذت‌ُ بِرَبِّي‌ وَ رَبِّكُم‌ مِن‌ كُل‌ِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤمِن‌ُ بِيَوم‌ِ الحِساب‌ِ «27»

و فرمود موسي‌ ‌من‌ پناه‌ بردم‌ ‌به‌ پروردگار ‌خود‌ و پروردگار ‌شما‌ ‌از‌ ‌هر‌ متكبّري‌ ‌که‌ ايمان‌ ‌به‌ روز حساب‌ و قيمة ندارد.

وَ قال‌َ مُوسي‌ ‌در‌ مقابل‌ تهديد فرعون‌ بقتل‌ ‌او‌.

إِنِّي‌ عُذت‌ُ بِرَبِّي‌ وَ رَبِّكُم‌ ‌من‌ ‌در‌ پناه‌ پروردگار ‌خود‌ هستم‌ ‌شما‌ قدرت‌ ‌بر‌ كوچك‌ ترين‌ اذيتي‌ بمن‌ نداريد ‌او‌ مرا حفظ ميفرمايد و پروردگار ‌من‌ پروردگار ‌شما‌ ‌هم‌ هست‌.

مِن‌ كُل‌ِّ مُتَكَبِّرٍ نه‌ فرعون‌ تنها بلكه‌ تمام‌ قبطيان‌ ‌که‌ بزرگي‌ ميكنند ‌بر‌ بني‌ اسرائيل‌.

لا يُؤمِن‌ُ بِيَوم‌ِ الحِساب‌ِ ‌که‌ منكر بعث‌ و قيامت‌ ‌باشد‌ و ‌اينکه‌ فرمايش‌ موسي‌ ‌از‌ روي‌ وعده الهي‌ ‌بود‌ موقعي‌ ‌که‌ عرض‌ كرد ‌در‌ پيشگاه‌ الهي‌.

قال‌َ رَب‌ِّ إِنِّي‌ قَتَلت‌ُ مِنهُم‌ نَفساً فَأَخاف‌ُ أَن‌ يَقتُلُون‌ِ‌-‌ ‌الي‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌ فَلا يَصِلُون‌َ إِلَيكُما بِآياتِنا أَنتُما وَ مَن‌ِ اتَّبَعَكُمَا الغالِبُون‌َ قصص‌ ‌آيه‌ 33 ‌الي‌ 35 و نيز موسي‌ و هارون‌ عرض‌ كردند قالا رَبَّنا إِنَّنا نَخاف‌ُ أَن‌ يَفرُطَ عَلَينا أَو أَن‌ يَطغي‌ قال‌َ لا تَخافا إِنَّنِي‌ مَعَكُما أَسمَع‌ُ وَ أَري‌

جلد 15 - صفحه 371

طه‌ آيه 47 و 48.

]

(آیه 27)- اکنون ببینیم موسی (ع) که ظاهرا در آن مجلس حضور داشت چه عکس العملی نشان داد؟

آیه شریفه می‌گوید: «موسی گفت: من به پروردگارم و پروردگار شما پناه می‌برم از هر متکبری که به روز حساب ایمان نمی‌آورد»! (وَ قالَ مُوسی إِنِّی عُذْتُ

ج4، ص267

بِرَبِّی وَ رَبِّکُمْ مِنْ کُلِّ مُتَکَبِّرٍ لا یُؤْمِنُ بِیَوْمِ الْحِسابِ)

.این گفتار موسی (ع) به خوبی نشان می‌دهد افرادی که دارای دو ویژگی «تکبر» و «عدم ایمان به روز قیامت» باشند آدمهای خطرناکی محسوب می‌شوند.

و باید از چنین افرادی به خدا پناه برد!